Wielowymiarowość chińskiego „Nowego Jedwabnego Szlaku”

We wrześniu 2013 r. prezydent ChRL Xi Jinping udał się w podróż po Azji Centralnej składając polityczne wizyty prezydentom Turkmenistanu, Kazachstanu, Uzbekistanu oraz Kirgistanu. Najważniejszym punktem podróży Xi Jinpinga okazał się Kazachstan, gdzie 7 września na Uniwersytecie Nazarbajewa w Astanie wygłosił przemówienie o wdrożeniu w życie nowej koncepcji chińskiej „ekonomicznego pasa jedwabnego szlaku”. Głównym założeniem tej koncepcji jest pogłębianie współpracy gospodarczej dzięki inwestowaniu w infrastrukturę transportową. W równej mierze dotyczyć ma ona również zwiększeniu wymiany handlowej, usuwaniu barier celnych. Zasugerowana została również możliwość ustanowienia strefy wolnego handlu. Koncepcja ta bezpośrednio wiąże się z inną ideą i jest jak gdyby jej częścią. Chodzi rzecz jasna o ideę stworzenia "Nowego Jedwabnego Szlaku" – artykułowanego również przez premiera Li Keqianga w czasie sesji Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych. Jedwabny Szlak to bardzo ważny węzeł komunikacyjny pomiędzy Państwem Środka, Bliskim Wschodem a Europą funkcjonujący od ok. III wieku p.ne do XVII wieku n.e. Koła rządzące ChRL postanowiły powrócić do tej idei i w nowej formie stworzyć połączenie między Państwem Środka a Europą. Koncepcja stworzenia Nowego Jedwabnego Szlaku jest bardzo ambitna, lecz również trudna w realizacji ponieważ prowadzona jest na kilku płaszczyznach. W tym kontekście należy postawić podstawowe pytania: dlaczego region Azji Centralnej jest dla Chin tak ważny, że zdecydowały się zainwestować miliardy dolarów? Innym ważnym zagadnieniem będzie tu wskazania możliwości rozwoju połączeń kolejowych, które mogą przynieść korzyści dla rozwoju gospodarczego Chin i Europy.

Wymiar regionalny

7 września 2013 roku miało miejsce wystąpienie Prezydenta Chin podczas, którego pierwszy raz wspomniał o nowej strategii chińskiej. Podczas spotkań z prezydentami państw Azji Centralnej oprócz deklaracji słownych dochodzi do konkretów, w tym wypadku umów handlowych. Umowy dotyczą inwestycji przede wszystkim w przemysł energetyczny (gaz ziemny) oraz infrastrukturę drogową. Powodów jest kilka. Jednym z nich są surowce a świadczą o tym podpisane umowy. Wedle nich Chiny będą sprowadzać gaz ziemny od Turkmenistanu, sfinansują budowę rurociągu Turkmenistan-Chiny a w Kazachstanie zainwestują grube pieniądze w jedno z największych złóż tego surowca – Galkynysz. Dla Chin jako państwa bardzo szybko rozwijającego się surowce są niezbędne by utrzymać wzrost gospodarczy oraz wydolność w gospodarce. Również ważna w tym kontekście jest cena transportu surowców do Pastwa środka. Transport drogą morską od państw Bliskiego Wschodu jest niewspółmiernie droższy od potencjalnego przesyłu gazu ziemnego rurociągiem z Azji Centralnej. Dlatego choćby w niedużym stopniu ta planowana dywersyfikacja dostaw gazu ziemnego może być dla Chin opłacalna.  Region Azji Centralnej wydaje się być łakomym kąskiem z innych powodów. Jednym z nich może być fakt, ze za wyjątkiem Rosji żadne inne mocarstwo nie skupia swojej uwagi na tych państwach co z kolei przekłada się na małą liczbę inwestycji zagranicznych w regionie. Dla Chin może to oznaczać brak konkurencji w opanowaniu rynków tego regionu. Ostatnim i najważniejszym powodem wystąpienia Xi Jipinga w Kazachstanie jest Jedwabny Szlak. W tym miejscu pojawia się Azja Centralna. Przez państwa takie jak chociażby Kazachstan ma przebiegać szlak w postaci torów kolejowych. Taka infrastruktura zostanie przez chińczyków stworzona a podstawą do tego będą umowy podpisywane przez Xi Jipinga podczas pobytu w Azji Centralnej.

Wymiar wewnętrzny

Azja Centralna to tylko jedna z kilku części Jedwabnego Szlaku. Ten chiński projekt należy rozpatrywać również w kontekście polityki wewnętrznej Państwa Środka. Przede wszystkim chodzi tutaj o strategię z 1999 roku „wielkie otwarcie zachodnich regionów”. Jeżeli spojrzy się na ChRL w kontekście rozwoju regionów to bardzo łatwo zauważyć, że najbardziej rozwinięte są regiony wschodnie położone nad morzem południowo-chińskim. Z portów morskich we wschodnich Chinach odbywa się największa wymiana handlowa, dopływają również strumienie zachodniego kapitału co przekłada się na bogactwo tych regionów. Zachodnie regiony (jest ich 11) są mało rozwinięte pod każdym względem. Strategia z 1999 roku próbuje wyrównać ten nierównomierny poziom rozwoju pomiędzy wschodem a zachodem Chin. Wg. Chińskich ekspertów najważniejszym etapem w realizacji tego projektu jest rozbudowa infrastruktury (głównie kolei, dróg oraz portów lotniczych). Najbardziej widoczne jest to na przykładzie Xinjiangu, który stanowi priorytet wśród zachodnich regionów dla władz chińskich. W 1999 roku otworzono kolej Południowego Xinjiangu. Dzięki takim zabiegom chińskie koleje zbliżyły się do granic z państwami Azji Centralnej.

W kontekście wewnętrznej polityki chińskiej można dojść do konkluzji, że "Nowy Jedwabny Szlak“ będzie narzędziem potrzebnym do zrealizowania strategii rozwoju zachodnich regionów Chin po aby zachodni kapitał miał ułatwiony dostęp do zachodnich regionów, które w tej chwili są mało opłacalne. Rozwój tychże regionów ma również inny motyw. Warto zauważyć, że występuje tutaj kontekst bezpieczeństwa. Xinjiang jest regionem autonomicznym, w którym obecnie większość tamtejszego społeczeństwa wyznaje islam. W ostatnich latach na świecie fundamentalistyczne grupy islamskie stanowią zagrożenie terrorystyczne lub buntownicze. Władze chińskie obawiają się buntów toteż uważają, że zagrożenie zostanie zmniejszone jeżeli do zachodnich regionów wpłynie zachodni kapitał, który mógłby zmniejszyć ryzyko niepokojów.

 W kontekście spraw wewnętrznych Chin pozostaje również gospodarka. Gospodarka chińska jest bardzo szybko rozwijająca się oraz bardzo ekspansywna. Główne przychody chińczyków stanowi eksport towarów za granicą. Władze chińskie dążą do utrzymania wzrostu gospodarczego co nie należy do łatwych celów. W tym miejscu pojawia się "Nowy Jedwabny Szlak", który ma być narzędziem w realizacji tego celu. Zbudowanie odnowionego szlaku handlowego do Europy bardzo ułatwi handel między Państwem Środka a Europą co będzie bardzo korzystne dla Chin z przyczyn ekonomicznych jak i politycznych.

Wymiar lokalny

Oczywiście linie kolejowe do Europy już istnieją. Są trzy połączenia Chin z Europą. Od 2011 całkiem dobrze funkcjonuje połączenie Chongqing-Duisburg, Zhengzhou-Amsterdam oraz Chengdu-Łódź.  Połączenie Chengdu-Łódź funkcjonuje od 26 kwietnia 2013 roku. Współpracę pomiędzy dwoma miastami pogłębia utworzone 1 kwietnia 2014 roku. Regionalne Biuro Województwa Łódzkiego i Łodzi w Chengdu. Czy linia kolejowa wpisuje się w strategiczne plany Chin? Poniekąd tak, ponieważ do Polski wpłynie więcej towarów chińskich co wiąże się z zarobkiem, głównie strony chińskiej oraz fakt, że Łódź będzie stanowiła okno dla chińczyków na Europę Środkowo-Wschodnią. Kolejne pytanie, które można zadać jest następujące. Czy  linia kolejowa wpłynie pozytywnie na Łódź i całą Polskę? Na pewno skorzystają na tym łódzkie i nie tylko przedsiębiorstwa, które dodatkowo dzięki pomocy biura w mniejszym lub większym stopniu będą miały ułatwiony start przy robieniu biznesu z chińczykami. Niestety na chwilę obecną nie widać więcej pozytywów z istnienia tak dobrego połączenia pomiędzy obydwoma państwami. Czas pokaże czy połączenie Łódź-Chengdu w kontekście budowy Nowego Jedwabnego Szlaku stanie się dla Chin ważniejsze niż do tej pory.

Wnioski:

1. Azja Centralna z uwagi na surowce naturalne i możliwośc wpływania na stabilizację w Chinach Zachodnich, stanowi bardzo ważny punkt dla Chin w odniesieniu do polityki zagranicznej oraz wewnętrznej Państwa Środka;
2.  „Nowy Jedwabny Szlak” może doprowadzić do wyrównania poziomu w rozwoju pomiędzy wschodnimi a zachodnimi regionami ChRL co z kolei przyczyni się do stabilizacji sytuacji wewnętrznej Chin oraz wzrostowi znaczenia na arenie międzynarodowej. Jednakże należy pamiętać, że projekt ten będzie realizowany latami i w ostatecznym rozrachunku nie wszystko musi się udać; 
3. dzięki kolei Łódź-Chengdu Łódź jak i cała Polska mogą skorzystać ekonomicznie i politycznie aczkolwiek nie zmieni to ujemnego bilansu handlowego pomiędzy dwoma państwami. Chiny zaś  jako gracz o wiele silniejszy niż Polska skorzystają w większym stopniu niż Rzeczypospolita na linii kolejowej Łódź-Chendgu.

Opr.: Tomasz Boryca, Aleksander Światek, Maruf Ayubi (III rok, SM)