Struktury administracyjno-partyjne w prowincji Henan

Chiński system administracyjny i polityczny przewiduje pewną autonomię w kreowaniu polityki zagranicznej, w tym prowadzenia polityki handlowej przez władze prowincji. Po pierwsze polityka na szczeblu niższym niż centralny ma przede wszystkim stanowić przedłużenie polityki Pekinu w zakresie promowania rozwoju gospodarczego. Po drugie efekty działań prowincji są swoistym „papierkiem lakmusowym” skuteczności określonych rozwiązań, które później mogą być implementowane w innych częściach kraju. Eksperyment i określona samodzielność prowadzenia polityki gospodarczej dla każdej prowincji sprawia, że możliwe jest nawiązanie relacji handlowych na niższym niż centralny poziomie administracyjnym, np. pomiędzy władzami lokalnymi w Polsce a władzami prowincji w Chinach.

Prowincja Henan

Niewątpliwie istotnym elementem, o którym w kontekście relacji gospodarczych i politycznych nie można zapomnieć jest Komunistyczna Partia Chin i jej lokalne struktury. Wiele kluczowych decyzji administracyjnych jest podejmowanych w środowisku wzajemnej zależności pomiędzy partią a rządem lokalnym. Poznanie tych zależności pozwala lepiej zrozumieć zasady funkcjonowania biznesu i polityki w Chinach. Szczegółowa analiza otoczenia politycznego i gospodarczego regionu zwiększa możliwości prowadzenia skutecznych działań biznesowych na szczeblu prowincji i sprawia, że relacje handlowe z chińskimi firmami są łatwiejsze.

Przedstawiana analiza oparta jest na studium przypadku prowincji Henan, zlokalizowanej w centralnych Chinach. Jest druga pod względem liczby ludności oraz piąta pod względem Produktu Krajowego Brutto prowincja Państwa Środka. Podstawą gospodarki jest rolnictwo, przetwórstwo spożywcze oraz górnictwo, przede wszystkim wydobycie węgla. Stolicą prowincji jest miasto Zhengzhou, w którym mieszka ok. 8,5 mln ludzi.         

Struktury władzy centralnej

Zgodnie z konstytucją z grudnia 1982 roku naczelnymi organami państwowymi są: Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych, Ludowa Konsultatywna Rada Polityczna Chin, Stały Komitet OZPL, Przewodniczący ChRL, Rada Państwowa, Centralna Komisja Wojskowa, Najwyższy Sąd Ludowy oraz Najwyższa Prokuratura Ludowa.

Do chińskiej legislatywy zaliczany jest OZPL oraz LKRP. Pierwsze z nich jest jednoizbowym parlamentem, pełniącym funkcje ustawodawcze oraz nadzorującym wszystkie naczelne organy państwowe. Sprawuje też funkcje kontrolne. Rada konsultatywna, jak sama nazwa wskazuje ma być ciałem wspierającym i opiniującym nowe propozycje. W aspekcie władzy wykonawczej istotnym jest przewodniczący ChRL, pełni funkcje prezydenta. Rada państwowa pełni funkcje najważniejszego organu władzy wykonawczej. Nie bez znaczenia jest również rola przewodniczącego Centralnej Komisji Wojskowej, która traktowana jest jako władza zwierzchnia sił zbrojnych. Najwyższy Sąd Ludowy jest najwyższą instancją w chińskim systemie sądowniczym. Najwyższej Prokuraturze Ludowej podlegają z kolei prokuratury powszechne oraz specjalne.

Jednak dla zrozumienia istotny chińskiego systemu politycznego należy wskazać na istotną i decydującą rolę struktur Komunistycznej Partii Chin. Struktura organów państwowych jest bardzo zbliżona do struktury partyjnej a wielokrotnie te same osoby zasiadają na wysokich stanowiskach zarówno w organach państwowych, partyjnych oraz zwierzchnich w stosunku do armii, np. Hu Jintao pełnił jednocześnie funkcję Sekretarza Generalnego KPCh, głowy państwa jako przewodniczący oraz stał na czele Centralnej Komisji Wojskowej.

Najważniejszym w hierarchii organem partyjnym, odpowiedzialnym za kreowanie polityki oraz podejmowanie decyzji jest Stały Komitet Biura Politycznego. Zwyczajowo składał się on z dziewięciu członków. Z uwagi na pewne określone trudności w czasie XVIII Zjazdu w 2012 r. wybrano jednak tylko siedmiu członków. Kolejnym organem, do którego należą wszyscy członkowie Stałego Komitetu jest Biuro Polityczne składające się z 25 członków. Są to głównie szefowie najważniejszych departamentów administracji partyjnej, dwóch najwyższych rangą oficerów wojskowych, wicepremierzy Rady Państwa oraz sekretarze Partii z najważniejszych miast i prowincji. Oprócz Stałego Komitetu Biura Politycznego wybiera ono również Sekretarza Generalnego Partii, którym w październiku 2012 roku został Xi Jinping. Komitet Centralny Partii składa się z ok. 370 członków, których raz na 5 lat wybiera Zjazd KPCh.

Na szczeblu centralnym, Sekretariatowi wybieranemu przez Biuro Polityczne podlega bardzo rozbudowany system administracyjny, obejmujący swoim zasięgiem również działania na szczeblu lokalnym. Jednym z najważniejszych jest Wydział Organizacyjny, który zajmuje się szkoleniem kadr oraz przydzielaniem ich na stanowiska zarówno w partii jak i państwowe np.: na uniwersytetach, w firmach państwowych lub instytucjach państwowych. Oprócz niego funkcjonują m.in. Wydział Propagandy (zajmujący się kontrola mediów), Centralna Komisja ds. Prawa i Polityki (zapewniający kontrolę Partii nad aparatem bezpieczeństwa).

Struktury lokalne w Henanie         

Lokalne struktury zarówno partii jak i organów państwowych są bardzo zbliżone do struktur centralnych. Na szczeblu prowincji władze wykonawczą sprawuje rząd ludowy prowincji, składa się z 11 polityków w skład których wchodzą: gubernator, którym w Henanie obecnie jest Guo Gengmao, dziewięciu zastępców gubernatora, asystent gubernatora oraz sekretarz rządu prowincji. Do kompetencji rządu należy m.in. zarządzanie lokalną gospodarką, edukacją, nauką, kulturą, zdrowiem, bezpieczeństwem, wymiarem sprawiedliwości.

Na szczeblu prowincji występuje również Prowincjonalne Zgromadzenie Ludowe, wybierane przez Zgromadzenia Ludowe niższego szczebla. Kadencja trwa 5 lat a na szczeblu prowincji wybierany jest również Stały Komitet Zgromadzenia. Podobnie jak na szczeblu centralnym w gestii Zgromadzenia Ludowego jest uchwalania przepisów prawa miejscowego pod warunkiem jego zgodności z przepisami prawa krajowego. Poza tym, lokalne zgromadzenia maja uprawnienia do wybierania i odwoływania szefów rządów lokalnych w tym gubernatorów prowincji, decydują o budżecie. Mają prawo odwoływać i kontrolować wybierane przez siebie organy. W chińskim systemie administracyjnym funkcjonuje również system podwójnej odpowiedzialności, w którym administracja lokalna podlega Zgromadzeniu Ludowemu odpowiedniego szczebla oraz administracji szczebla wyższego.

Na czele struktur partii na poziomie prowincji stoi sekretarz partii, który stoi na czele komitetu partii prowincji. Ciałem legislacyjnym KPCh jest z kolei zjazd partii na poziomie prowincji. W Chińskim systemie w relacjach między rządem prowincji a lokalnymi władzami partii zachodzi ścisły związek. Rzadko zdarza się jednak, żeby lider partii prowincji był jednocześnie szefem rządu lokalnego. Ma to uchronić przed skupieniem zbyt dużej władzy w rękach jednej osoby.

Postępujące reformy gospodarcze i związana z tym znaczna decentralizacja polityki fiskalnej w pewnym stopniu zmniejszyła rolę sekretarza partii w stosunku do gubernatora prowincji oraz przewodniczącego Stałego Komitetu Lokalnego Zgromadzenia Ludowego. Jego rola pozostała jednak nadal bardzo silna, chociaż zależy ona w dużym stopniu od osobistych cech i zdolności osoby pełniącej to stanowisko. Poza tym, w związku z często nie do końca jasno określonymi kompetencjami skuteczność władz lokalnych zależy od relacji sekretarza partii z gubernatorem.  

Mimo to partyjny komitet na szczeblu prowincji jest w praktyce najważniejszym organem kreującym politykę na szczeblu prowincji, nie tylko w ramach partii ale również jest ważniejszy od rządów lokalnych. Składa się z komisji i ministerstw, które odpowiadają niektórym komisjom pojawiającym się na szczeblu centralnym m.in. Wydziały Dyscypliny, Propagandy oraz Organizacyjny partii. Postać sekretarza partii w prowincji jest niezwykle istotna z punktu widzenia zarządzania prowincją. Do najważniejszych kompetencji sekretarza partii należy ustalanie agendy spotkań komitetu partii. Pełni rolę kontrolną w stosunku do władz państwowych w tym rządu lokalnego oraz gubernatora. Jest on mianowany przez Sekretarza Generalnego KPCh w Pekinie. Aby móc pokazać jak istotną rolę pełni sekretarz partii w prowincji warto podkreślić, że aż 45% Sekretarzy Partii pełniących swoją funkcje w 2006 roku wcześniej pełniło funkcje gubernatorów,  16% awansowało z pozycji ministra lub wiceministra, 32% z pozycji wice sekretarza Partii a jedynie 6% z centralnych agend partyjnych. W przypadku prowincji Henan, rotacja między stanowiskiem gubernatora a szefa partii w dużej mierze potwierdza przedstawiona wyżej zależność. Trzech z ostatnich pięciu gubernatorów zostało awansowanych na stanowisko sekretarza partii w Henanie (patrz tab. 1).

Lata	Gubernator	Lata	Sekretarz partii
1990 - 1993	Li Changchun
1993 - 1998	Ma Zhongchen	1992 - 1998	Li Changchun
1998 - 2003	Li Keqiang	1998 - 2000	Ma Zhongchen
2003 - 2008	Li Chengyu	2000 - 2002	Chen Kuiyuan
2008 – do teraz	Guo Gengmao	2002 - 2004	Li Keqiang
		2004 – 2009	Xu Guangchun*
		2009 – do teraz	Lu Zhanggong

Tabela 1: Kadencje sekretarzy partii prowincji Henan oraz gubernatorów w latach 1990 - 2012.

    Xu Guangchun wcześniej pełnił funkcje przewodniczącego Stałego Komitetu Zgromadzenia Ludowego w prowincji Henan.

Jedynie Li Chengyu nie został szefem partii. Obecnie nie jest łatwo przewidzieć czy Guo Gengmao zostanie sekretarzem partii, ponieważ sekretarzem partii po Li Keqiangu (który w 2004 roku został przeniesiony na stanowisko sekretarza partii w prowincji Liaoning, skąd awansował do Stałego Komitetu Biura Politycznego KPCh) był najpierw Xu Guangchun (wcześniej przewodniczący Zgromadzenia Ludowego w Henanie) a następnie Lu Zhanggong (wcześniej sekretarz komitetu stałego KPCh w prowincji Fujian). Można jednak zauważyć dużą zależność i rotację między sprawowanymi funkcjami państwowymi i partyjnymi. W całym rządzie są tylko trzy osoby, które pełnią istotne role w partii na szczeblu prowincji tj. Guo Gengmao, Li Ke oraz Liu Mancang. Guo Geng mao jest zastępcą sekretarza partii, Li Ke oraz Liu Manceng są członkami Stałego Komitetu Partii.

Struktura rządu jest oczywiście dużo bardziej rozbudowana i składa się z Biura Generalnego, 24 wydziałów, jednej Specjalnej Komisji ds. nadzoru i administrowania zasobami państwowymi. Są również 24 biura oraz dwa mniejsze oddziały. W zakresie promocji handlu i międzynarodowych relacji handlowych, wydziałem najważniejszym jest wydział ds. obcokrajowców i kontaktów handlowych. Aktualnie na jego czele stoi Zhu Qingmeng. Wydział zajmuje się sprawami międzynarodowego biznesu oraz rezydentów-obcokrajowców w tym również relacjami z Hongkongiem i Makao. Koordynuje kontakty zagraniczne promując handel i inwestycje zagraniczne. W ramach jego struktur funkcjonują również centrum obsługujące proces inwestycyjny, firmy zagraniczne oraz centrum skarg i zażaleń. Wydział ten zajmuje się również obsługą celną, kontrolą towarów będących przedmiotem handlu międzynarodowego, nadzoruje wymianę walutową. Istotnymi z punktu widzenia postaciami dla polskiego inwestora będzie Yang Weibin. Jest on szefem komórki zajmującej się handlem z krajami Europy oraz Ameryk oraz relacjami z firmami zagranicznymi. Ukończył w stopniu magistra studia ekonomiczne w Londynie. Od 2003 roku w Henanie odpowiedzialny jest za politykę zagraniczną oraz gospodarczą. Za kontakty z obcokrajowcami w tym również z dziennikarzami odpowiada z kolei Li Guosheng – profesor Chińskiej Akademii Nauk.   

Komitet Partii w Henanie składa się z 14 osób. Na czele partii stoi Lu Zhangong. A jego zastępcami sekretarza są wspomniany już Guo Gengmao oraz Deng Kai były szefa Wydziału Organizacyjnego w Henanie). Liu Chunliang w Stałym Komitecie Partii pełni funkcję sekretarza. Szefem Wydziału Dyscypliny jest Yin Jinhua. Nowym szefem Wydziału Organizacyjnego została Xia Jie, wcześniej pełniąca funkcje członka Komitetu Partii w prowincji Heilongjiang.  Do Komitetu Centralnego należą również przedstawiciele władz lokalnych np. sekretarze prefektur Luoyang oraz Zhengzhou oraz sekretarz miasta Jiyuan. W komitecie znajduje się również przedstawiciel armii w randze generała. Oprócz tego, w Komitecie Partii znajdują się przedstawiciele prowincji na OZPL oraz przedstawiciel przy Zgromadzeniu Ludowym Prowincji.

Wnioski

Podsumowując można stwierdzić, że w chińskim systemie politycznym występuje ścisła korelacja między strukturami państwowymi a partyjnymi.

1. Na niższych, niż centralny, szczebla administracji istnieje silne powiązanie struktur partyjnych i państwowych: z  reguły gubernator jest wice sekretarzem partii na szczeblu prowincji, miast wydzielonych i regionów autonomicznych;
2. Komitet partii stanowi pierwszy i najwyższy szczebel hierarchicznego systemu politycznego a sekretarz partii pełni funkcję kontrolną wobec gubernatora prowincji;
3. Rotacja na stanowiskach partyjnych oraz państwowych jest duża i ma na celu również ograniczyć możliwości zbudowania zbyt silnej pozycji przez określonych działaczy. Wynika to również z potrzeby kontrolowania lokalnej polityki prowadzonej przez gubernatorów i ich rządy aby była zgodna z linią partii i nie doprowadziła do osłabienia legitymizacji przywódczej roli KPCh. De facto może mieć negatywne implikacje dla współpracy zagranicznej.
4. Znajomość konkretnego środowiska politycznego i rządowego oraz relacji między nimi ułatwia nawiązanie kontaktów i prowadzenia działalności biznesowej dlatego przed podjęciem kontaktów ze stroną chińską wskazana jest pogłębiona analiza struktur partyjnych i rządowych.                                                                                                                                                                                        
   Opr. Maciej Cząstka (II rok studiów magisterskich stacjonarnych, specjalność orientalna)